Reinheitsgebot

23 apr Reinheitsgebot

[2021] Het is 23 april, de dag van het het Duitse Bier. Waarom die juist op 23 april valt? Dat is omdat op die dag hertog Wilhelm IV van Beieren het Reinheitsgebot invoerde. Een wet waarin voorgeschreven is dat voor de bereiding van bier uitsluitend water, gestemout en hop gebruikt mag worden.

Voor mijn nieuwe boek, Rivier van Bier – Rijn, ben ik wat dieper in het fenomeen van het Reinheitsgebot gedoken. Want ik vind het iets fascinerends. Hoe kan een wet van meer dan vijfhonderd jaar nog steeds actueel zijn? Hoe kan het nog steeds tot heftige discussies leiden? Alleen al het feit dat er geen Europese dag van het bier bestaat heeft deels met het Reinheitsgebot te maken. De Duitsers vieren hun bierdag op 23 april, alle andere landen liever op iedere andere dag, behalve 23 april. Het Reinheitsgebot is ook de reden dat er nauwelijks Europese wetgeving rond bier bestaat, veel minder dan rond wijn of gedistilleerd. De diversiteit van verschillende brouwtradities is diep ingegraven is in het publieke besef.

Niet alleen in Duitsland is 23 april een belangrijke dag. Het is ook feestdag van sint Joris, de beschermheilige van Engeland. Daar staat hij bekend als saint George. In het katholieke Beieren ten tijde van hertog was Sankt Georg de laatste dag van het brouwseizoen. In de zomer was brouwen verboden. Om die reden voerde Willem juist op 23 april het Reinheitsgebot in. Zo konden de brouwers de hele zomer hun oude voorraad opmaken en in september onder de nieuwe regels beginnen met het brouwen van bier.

Dat alles verklaart nog niet waarom die wet nu nog zo populair is en daarmee voor veel brouwers in Duitsland zo verstikkend. Het heeft deels te maken met de universele eenvoud. Er spreekt ook een hang uit naar het verleden, toen alles nog goed was. Een waarschuwing tegen een verregaande industrialisatie, het gevoel dat er dan minder natuurlijke producten gebruikt worden. Wat dat betreft loopt het Reinheitsgebot parallel met de oorsprong van de craftbierbeweging. Hoewel ‘natuurlijk en traditioneel’ daar gelukkig betrekking heeft op meer dan alleen de ingrediënten mout en hop.

Het Reinheitsgebot staat daarnaast ook voor de Duitse identiteit. We realiseren het ons misschien niet, maar als natie bestaat Duitsland nog niet zo heel lang, veel korter dan bijvoorbeeld Nederland of Frankrijk. Toen Pruisen zo’n 150 jaar geleden een Duitse identiteit wilde smeden, zocht men daar vooral steun voor in de cultuur. Niet alleen in muziek en literatuur, maar ook in de drinkcultuur. Het oude Beierse Reinheitsgebot, dat bijna vergeten was, werd met dat doel weer afgestoft. Met hun passie voor bier konden de Duitsers zich afzetten tegen de malafide wijndrinkende westerburen. Bovendien was het een nuttig gebaar naar de Beiers in een nieuw land waarin de noorderlingen dominant waren.

Het Reinheitsgebot van 1516, was noch het eerste, noch het enige Reinheitsgebot. In verschillende Beierse steden hadden al eerder regels gesteld. Ook andere Duitste steden, zoals bijvoorbeeld Düsseldorf, hadden hun eigen Reinheitsgebot. Ook dat vind ik zo fascinerend: waarom is dan juist die wet van 1516 zo lang geldig gebleven?

Het is ironisch dat de malafide wijndrinkende westerburen dankzij Europa uiteindelijk aan het langste eind trokken. Buitenlandse bieren mogen in Duitsland nu ook als ‘bier’ verkocht worden, zelfs als ze niet aan het Reinheitsgebot voldoen.