Umqombothi

07 feb Umqombothi

[2020] “Wat doe je voor een werk?!”, roept de taxichauffeur terwijl hij mij totaal verbaasd aankijkt. Van schrik stuurt hij de auto bijna de verkeerde weghelft op. Dat is voor ons Nederlanders de goed weghelft, maar aangezien hier in Kaapstad iedereen aan de verkeerde kant van de weg rijdt is het toch knap onhandig. “Ik ben bierschrijver”, herhaal ik als de chauffeur de auto weer onder controle heeft, “en ik leid mensen op tot bierkenner.” “Dan kom je hier zeker voor Castle Lager”, gaat hij verder als hij een beetje van de verbazing bekomen is. “Nee, eigenlijk wil ik meer leren over umqombothi”, antwoord ik, terwijl ik volstrekt tevergeefs probeer het klikgeluid te produceren dat de Xhosa in hun taal gebruiken. “mmm[klik]mmbothi” probeer ik nog een keer. De taxichauffeur schudt meewarig zijn hoofd. “Sorghum beer”, probeer ik, “local beer.” “Ach, you mean umqombothi”, roept de chauffeur uit, “the social beer”.

Ik vind het een mooie bijnaam voor het bier dat traditioneel door de zwarte Zuid-Afrikanen wordt gedronken. Het is bij uitstek een bier dat je samen drinkt, uit een gemeenschappelijke drinkpot. Voor een blanke toerist is het bijna niet te vinden, zelfs het bekende Beerhouse in Longstreet schenkt het niet. Je moet je weg weten in de townships om het te pakken te krijgen. Daar wordt het bier nog wel gebrouwen, in oude oliedrums terwijl een schoongemaakte Kliko (ja zo’n vuilnisbak die we in Nederland ook kennen) gewoonlijk als gistvat dienst doet. Het bier wordt uitsluitend gebrouwen door vrouwen, zo wil de traditie.

Mijn chauffeur vertelt dat de kunde van de brouwster van doorslaggevende betekenis is. “Ze heeft een goede hand, noemen we dat. De hand is belangrijk.”

Een paar dagen later biedt Lethu Tshabangu van Ukhambe brouwerij mij de kans om umqombothi van een goede hand te proeven. Hij is extra vroeg opgestaan om een fles te halen. Het bier komt in een hergebruikte colafles. De twee wijnglazen die Lethu erbij zet doen koddig aan bij deze drank. Heel behoedzaam schudt Lethu de fles terwijl hij langzaam de dop opendraait. Umqombothi gist na tijdens de fles. Bovendien bevat het bier zoveel bezinksel dat je moet zorgen dat niet alles naar de bodem zakt. Het bier is grijsroze van kleur, je ziet wat kafjes van het graan drijven. Het schenkt dik vloeibaar als drinkyoghurt. De geur is iets zuur en wat weeïg. Ook ruik ik wat rook of branderigs. “Dat kan wel kloppen”, zegt Lethu, “de drums worden op open houtvuur verhit, dus er koekt altijd wel wat beslag aan.” De smaak heeft wel iets van zure pap met een hint van guava. Het mondgevoel is apart. Kefir met meel erdoorheen en een heel klein beetje koolzuurpareling komt nog het best in de buurt. Na twee glazen zit ik al behoorlijk vol. Het bier heeft ongeveer drie procent alcohol en gist nog na in je maag. Dat merk ik. Wat mij misschien nog wel het meest verbaasd is hoe dit bier lijkt op het traditionele bier dat ik twee jaar geleden in een klein dorpje in zuid oost Senegal dronk. Het ligt duizenden kilometers ver weg, maar de manier van brouwen lijkt verbazend veel op elkaar.