Staatsslijterij

02 sep Staatsslijterij

[2007]  Vikingen stonden bekend om hun moordlustige manier van vechten en hun onlesbare dorst. In het moderne Noorwegen is daar weinig van terug te vinden. Noren zijn vriendelijk gastvrij en hun omgang met alcohol is bijna ziekelijk kinderachtig. Misschien is het nodig om te voorkomen dat iedereen massaal aan de fles gaat in een land waar de zon in de winter niet eens opkomt en de zomers voelen zoals hier de maand november. Maar toch, ik ken geen land in Europa waar de lokale supermarkt ’s avonds om acht uur de kratten en blikjes bier moet verstoppen onder een groot laken. Vanaf dat moment mag er geen bier meer worden verkocht. Voor de koelvitrines worden vuilniszakken gespannen, zodat de verderfelijke inhoud niet meer zichtbaar is. Op zaterdag voltrekt deze folklore zich al om zes uur.

Op zich is het een wonder dat de Noorse overheid toestaat dat er bier in de supermarkt verkocht wordt. Alle dranken met meer dan 4,7% alcohol mogen alleen in staatsslijterijen verkocht worden. Dit staatsmonopolie heeft de toepasselijke naam Vinmonopolet (wijnmonopolie). Alleen grotere plaatsen hebben zo’n Vinmonopolet. Woon je in een dorpje aan één van de prachtige fjorden, dan moet je soms tientallen kilometers omrijden om  een flesje wijn of speciaalbier te kunnen kopen. De staatsslijterijen zien eruit als een Gall & Gall vermomd als apotheek. De inrichting is in het hele land hetzelfde, tot de verkoopster aan toe. Dat is altijd een vriendelijke vrouw van middelbare leeftijd, gekleed in een lichtblauwe blouse. Achter in de winkel staat een balie, waar je sterke drank alleen op recept kunt verkrijgen. Tenminste, zo lijkt het. Onder ongezellig TL-licht staan de flessen in slagorde opgesteld. Nergens een schreeuwende poster met ‘korting’ of ‘win nu een reis naar een droomeiland’. Onder iedere fles staat een korte beschrijving en een vlaggetje van het land van herkomst. Daarnaast staat een prijs die wel zo astronomisch hoog is, dat je niet snel in de verleiding komt het bier per krat aan te schaffen. Bier, en ook wijn, wordt alleen per fles verkocht.

Belasting, belasting en belasting

De verkoop van een fles bier levert de staat een enorme berg geld op. Van het goedkoopste flesje bier, dat de klant 22,50 kronen kost (omgerekend 2,81 euro), gaat Nkr 5,20 naar de producent. De rest is voor de staat die er drie keer geld aan verdient. Aan accijns ontvangt de Noorse schatkist Nkr 8,=, aan BTW nog eens Nkr 4,30 en voor de staatsslijterij blijft er Nkr 4,= marge aan de strijkstok hangen. Snelle rekenaars zullen zien dat er dan nog 1 kroon ontbreekt. Dat is het statiegeld dat de klant terugkrijgt als hij z’n lege fles inlevert.

De keuze aan bier is beperkt. Het standaard assortiment bestaat uit twaalf soorten. Maar iedere winkel kan daar nog een eigen assortiment bieren aan toevoegen. Tot mijn verbazing kwam ik in de Vinmonopolet van Bergen flesjes Lindeboom tegen. Voor 3,60 euro per stuk.

Natuurlijk kent de Vinmonopolet maar beperkte openingstijden. De meeste zijn op werkdagen open van tien tot half vijf. Op zaterdag gaan de deuren al om drie uur dicht. Geen inspirerend uitgangspunt voor een bloeiende biercultuur. Gelukkig kan de moderne Noor ook op het internet terecht.